Oferta uniwersytetów oraz szkół poszerzyła się o nowe kierunki oraz kursy dające uprawnienia do pracy z seniorami – m.in. gerontologię, psychogerontologię oraz geriatrię.  Są odpowiedzią na procesy demograficzne zachodzące od kilkudziesięciu lat, które prowadzą do starzenia się populacji.
Na kogo czeka rynek pracy? To pytanie, które spędza sen z powiek wielu młodym ludziom. Dynamiczny rozwój technologii to z pewnością jedna z przyszłościowych dziedzin, ale w ofercie uniwersytetów oraz szkół pojawiło się wiele nowych kierunków studiów oraz kursów przygotowujących do wykonywania tzw. miękkich zawodów – m.in. gerontologia, czyli opieka nad osobami starszymi, psychogerontologia oraz geriatria.
Zmiany także w szkolnictwie wyższym
Trendy na rynku pracy nie zawsze odpowiadają ofercie proponowanej młodym ludziom przez uczelnie. Polskie szkoły w ostatnich latach wprowadziły jednak wiele zmian, poszerzając swoją ofertę o nowe ścieżki rozwoju – m.in. innowacyjne technologie czy social media. Wiele specjalizacji uznaje się za zawody przyszłości, a popyt na pracowników tych branż przewyższa podaż. Zwykle są to kierunki informatyczne czy nowe technologie, jednak nie brakuje też chętnych do wykonywania tzw. miękkich zawodów. Ta grupa poszerzyła się m.in. o zawody związane z opieką nad seniorami: – W naszej ofercie studiów podyplomowych w Sopocie znajduje się jeden kierunek, „Psychogerontologia – specjalista ds. seniorów”. Rekrutację na ten kierunek prowadzimy trzeci rok z rzędu i najprawdopodobniej ten rocznik będzie pierwszym, który uruchomimy. W zeszłych latach nie udało się to ze względu na zbyt małą liczbę zgłoszeń. Obecnie wzrasta zapotrzebowanie na rynku pracy na osoby posiadające wiedzę z zakresu aktywizacji oraz opieki nad osobami starszymi – zauważa Marta Miszewska z Centrum Studiów Podyplomowych i Szkoleń SWPS. Przyjrzeliśmy się ofercie uczelni oraz szkół wyższych – poniżej przedstawiamy wybrane kierunki.

Foto: Magdalena Starowieyska (Fundacja Zaczyn)



Gerontologia, psychogerontologia, asystent seniora, pedagogika opiekuńcza

Celem studiów jest uzyskanie kompetencji oraz kwalifikacji przydatnych podczas rozwiązywania problemów seniorów. Mają przygotować pracowników do opieki nad osobami starszymi. Studia trwają zwykle dwa lub trzy semestry i są chętnie wybierane przez osoby już pracujące z osobami starszymi – m.in. przez psychologów, pedagogów, promotorów zdrowia, pracowników socjalnych, pielęgniarki, rehabilitantów itp.
Studia znalazły się w ofercie wielu uczelni, m.in. Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, gdzie można wybrać specjalność „asystent osób starszych” na kierunku Zdrowie publiczne I stopnia. Organizowane są także studia podyplomowe Gerontologia i opieka nad osobami starszymi. – Celem jest lepsze przygotowanie zawodowe do pełnienia społecznej misji organizacji i realizacji opieki nad osobami starszymi – zauważa Agata Kalafarska-Winkler, rzecznik prasowy uniwersytetu.
Studia te mają charakter interdyscyplinarny, absolwent zdobędzie nie tylko wiedzę ogólną, ale przede wszystkim pozna przyczyny, objawy i konsekwencje procesu starzenia. Poruszane są także zagadnienia z zakresu gerontologii społecznej (starość jako zjawisko społeczne, zagrożenia typu uzależnienia, depresja, problemy prawa rodzinnego, socjalnego, spadkowego), medycyny (typowe schorzenia osób starszych), farmakoterapii, psychoterapii, rehabilitacji, pielęgnacji itd.
Student zdobywa też umiejętności w naturalnym środowisku życia seniorów w zakresie długoterminowej opieki środowiskowej, komunikacji interpersonalnej, metodyki pracy opiekuńczej itd. Program studiów jest bardzo różnorodny, gdyż skuteczność opieki nad osobami starszymi zależy od współpracy wielu podmiotów, m.in. administracji państwowej, dietetyki, instytucji opieki społecznej, sektorów opieki medycznej, stowarzyszeń, wreszcie rodzin i opiekunów.
Gdzie na studia? Kierunek znajduje się w ofercie wielu uniwersytetów i szkół wyższych, m.in. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Uniwersytetu Wrocławskiego, SWPS Uniwersytetu Humanistycznego, Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego czy Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie itd.
Gdzie szukać pracy? Po ukończeniu studium można podjąć pracę w rozmaitych placówkach, np. ośrodkach pomocy socjalnej, pogotowiu opiekuńczym, ośrodkach interwencji kryzysowej, domach pomocy społecznej, klubach seniora, uniwersytetach III wieku, placówkach opieki paliatywnej czy innych instytucjach opieki i pracy z osobami starszymi.
Geriatria
W ostatnich latach obserwujemy zjawisko starzenia się społeczeństwa, pogłębiające się z roku na rok. Przemiany demograficzne doprowadziły do zapotrzebowania na lekarzy o specjalizacji geriatrycznej, co potwierdza Agata Kalafarska-Winkler, rzecznik prasowy Śląskiego Uniwersytetu Medycznego: – Procesy demograficzne, a szczególnie starzenie się społeczeństwa, sprawiają, że konieczne staje się tworzenie wyspecjalizowanych kadr pracowników sektora publicznego odpowiedzialnych za kreowanie lokalnej, narodowej i ponadnarodowej polityki społecznej, jak i pracowników sektora opieki społecznej, zabezpieczenia społecznego i opieki zdrowotnej.
W Polsce wciąż jest za mało geriatrów, ale i poradni geriatrycznych, gdzie prowadzone byłyby kompleksowe, wielodyscyplinarne działania poprawiające stan zdrowia i poziom samodzielności seniorów.
Obecnie zmienia się stereotypowe postrzeganie seniorów – osoby w wieku 60+ wciąż są aktywne, dbają o zdrowie i kondycję, a do tego potrzebują dobrej opieki medycznej. Dzięki unijnemu finansowaniu kształcenie w niektórych placówkach było finansowane, m.in. na Pomorskim Uniwersytecie Medycznym w Szczecinie. Liczba szkół prowadzących rekrutację na geriatrię i kierunki pokrewne rośnie, podobnie jak liczba oddziałów przyjmujących najstarszych pacjentów, gdzie lekarz geriatra zajmuje się ich zdrowiem oraz zaspokajaniem potrzeb.
Poza kwestiami medycznymi niezwykle istotne są też działania przeciwdziałające marginalizacji i alienacji seniorów w społeczeństwie. Holistyczna, czyli całościowa opieka zaspokaja różne potrzeby pacjenta. Do tego jednak potrzebny jest współpracujący ze sobą zespół – lekarz, pielęgniarka, dietetyk, psycholog, rehabilitant i pracownik socjalny. Każdy ze specjalistów odpowiedzialny jest za inną dziedzinę związaną z samopoczuciem psychicznym i fizycznym pacjenta. Co więcej, wybrane szkoły oferują też specjalizację fizjoterapia w geriatrii, dedykowaną głównie fizjoterapeutom pracującym z osobami starszymi.
Warto dodać, że wybrane uczelnie (m.in. PUM) wprowadziły pewien warunek – studia kierowane są do osób w wieku 45 +, którzy wykonują zawody medyczne lub pokrewne.
Gdzie na studia? Geriatria znajduje się w ofercie m.in. Wyższej Szkoły Edukacji Integracyjnej i Interkulturowej w Poznaniu, Wyższa Szkoła Edukacji i Terapii w Poznaniu, uniwersytetach medycznych (w Warszawie, Poznaniu, Białymstoku itd.), Galicyjski Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Krakowie.
Gdzie szukać pracy? Po ukończeniu odpowiedniej specjalizacji można podjąć pracę w oddziałach szpitalnych, instytucjach działających na rzecz osób starszych, hospicjach, domach i ośrodkach pomocy społecznej, stowarzyszeniach, placówkach opieki paliatywnej, centrach seniora, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych, w środowisku domowym podopiecznych czy innych instytucjach opieki i pracy z osobami starszymi.
Wybrane uczelnie prowadzą też zajęcia nauczane w języku angielskim, m.in. Śląski Uniwersytet Medyczny, co sprawia, że ich ukończenie zapewnia wiele możliwości zatrudnienia w Polsce, ale także za granicą.
Czym się różni gerontolog od geriatry?
Geriatria jest specjalizacją z zakresu medycyny, a zadaniem lekarza jest postawienie diagnozy i leczenie chorób charakterystycznych dla osób w podeszłym wieku. Gerontologia jest natomiast pojęciem szerszym. Otóż gerontolog zajmuje się nie tylko dolegliwościami osób starszych, ale także problemami psychologicznymi i społecznymi czy związanymi z warunkami życia i organizowaniem czasu wolnego. Gerontolog jest po części opiekunem, psychologiem, powiernikiem, doradcą – musi być empatyczny, otwarty, łatwo nawiązujący kontakt. Geriatra z kolei to lekarz zajmujący się chorobami i dolegliwościami wieku starczego.
Wybrane szkoły i placówki oferują także kierunek gerontologia z elementami geriatrii i psychologii starzenia się. Zainteresowanych odsyłamy na stronę Galicyjskiego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Krakowie czy Uniwersytetu w Białymstoku.
Kurs zawodowy – asystent seniora, opiekun osoby niepełnosprawnej
Zwykle powyższe kierunki studiów podyplomowych wybierają osoby dorosły pracujące już z osobami starszymi. Dla osób, które nie mogą sobie pozwolić na studiowanie, alternatywą są krótsze szkolenia lub kursy zawodowe na asystenta seniora. Ich program jest jednak znacznie okrojony. Kursy na asystenta organizowane są m.in. przez ośrodki opieki społecznej w danym mieście, prywatne firmy, szkoły policealne itd. Potwierdzeniem ukończenia kursu jest zwykle certyfikat lub zaświadczenie.
Warto dodać, że także Centrum Inicjatyw Senioralnych przeprowadziło projekt pilotażowy Asystent Seniora, realizowany dzięki współpracy międzysektorowej i międzymiastowej sześciu podmiotów. Potrzebujący całodobowej opieki seniorzy z Poznania otrzymali wsparcie od centrum teleopieki, sąsiada, wolontariusza, pielęgniarki i lekarza rodzinnego.
Podsumowanie
Gerontologia w Polsce wymaga poprawy, prowadzone działania nie są odpowiednio skoordynowane. Poszerzenie oferty studiów przesz szkoły wyższe zdaje się być dobrym pomysłem, ale nie rozwiąże to naszych – starzejącego się społeczeństwa – problemów. – Należy się spodziewać, iż w przeciągu najbliższych kilkudziesięciu lat zapotrzebowanie na wyspecjalizowane jednostki i kadrę profesjonalnie przygotowaną do opieki nad osobami starszymi wzrośnie do tego stopnia, iż świadczenia te staną się dominującym typem udzielanych świadczeń zdrowotnych i społecznych – zauważa rzecznik prasowy Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, Agata Kalafarska-Winkler. Według prognoz zapotrzebowanie na wyspecjalizowanych pracowników – np. geriatrów czy asystentów seniorów, pracowników socjalnych, pielęgniarzy czy fizjoterapeutów – będzie rosło.

Tekst: Karolina Kwiecińska