System opieki długoterminowej w Polsce znalazł się na skraju zapaści. Brakuje personelu, placówki mierzą się z problemami finansowymi, a liczba oczekujących na pomoc przekroczyła już 20 tysięcy osób. Tymczasem opieka nad osobami niesamodzielnymi przestała być jednym z priorytetów polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. Społecznicy alarmują – bez pilnych reform grozi nam opiekuńczy paraliż.

Społeczne ostrzeżenie: opieka długoterminowa w zapaści

15 kwietnia przedstawiciele Koalicji „Na Pomoc Niesamodzielnym” wystąpili podczas konferencji prasowej z apelem o natychmiastową reformę systemu opieki długoterminowej. Główne obawy budzi decyzja rządu o pominięciu tego obszaru wśród priorytetów zdrowotnych podczas polskiej prezydencji w UE, trwającej od początku 2025 roku.

Jak podkreślają eksperci, system opieki nie radzi sobie z rosnącym zapotrzebowaniem. W szczególnie trudnej sytuacji znajdują się osoby wymagające stałej opieki, w tym pacjenci respiratorowi. Brakuje środków, kadry i planu działania. Placówki zmagają się również z opóźnieniami w wypłatach za zrealizowane świadczenia, co grozi ich niewydolnością.

Trzy apele, brak odpowiedzi

Organizacje działające na rzecz osób niesamodzielnych zwracały się do rządu o działania już trzykrotnie – w 2022, 2023 i na początku 2025 roku. Wszystkie apele pozostały bez odpowiedzi. Zdaniem aktywistów, obecne władze unikają tematu, a decyzja o pominięciu opieki długoterminowej w agendzie unijnej tylko pogłębia frustrację.

Organizacje podkreślają, że Polska potrzebuje kompleksowej strategii – skoordynowanej, długofalowej i uwzględniającej zmieniające się potrzeby społeczne. Bez niej kraj nie będzie w stanie sprostać wyzwaniom związanym ze starzeniem się społeczeństwa.

Eksperci: pora odejść od szpitalocentrycznego modelu

– Obecny system jest zbyt silnie oparty na hospitalizacjach, które są kosztowne i często niepotrzebne – mówi Andrzej Lejczak, prezes Krajowej Izby Domów Opieki. – Konieczne jest wzmocnienie opieki w środowisku domowym – w mieszkaniach pacjentów, domach pomocy społecznej czy prywatnych placówkach. To pozwoli nie tylko poprawić jakość życia chorych, ale także odciążyć szpitale i zmniejszyć wydatki systemowe.

Lejczak zaznacza, że system opieki długoterminowej hamuje brak koordynacji działań oraz przestarzałe podejście, które ignoruje potrzeby osób niesamodzielnych i ich rodzin.

Dramatyczny niedobór opiekunów

Jednym z największych wyzwań pozostaje brak wykwalifikowanych opiekunów – według szacunków potrzeba ich co najmniej 20 tysięcy. Tymczasem wsparcie państwa dla rodzin jest znikome. Koszty zatrudnienia profesjonalnej pomocy znacznie przewyższają możliwości większości gospodarstw domowych, a obowiązki opiekuńcze najczęściej przejmują bliscy – zwykle kobiety, które rezygnują z pracy zawodowej.

– Brakuje publicznego systemu dofinansowania opieki domowej – mówi Ada Zaorska z Polskiego Stowarzyszenia Opieki Domowej. – Pomysł bonu senioralnego był dobrym krokiem, ale to wciąż tylko doraźna pomoc na godziny. Nie rozwiązuje to realnych problemów, z jakimi mierzą się tysiące rodzin. Potrzebne są znacznie szersze mechanizmy wsparcia – zarówno finansowe, jak i organizacyjne.

Czas na decyzje

Koalicja „Na Pomoc Niesamodzielnym” domaga się gruntownej przebudowy całego systemu opieki długoterminowej – od strategii i finansowania po kwestie kadrowe. Organizacje podkreślają, że zmiany wymagają nie tylko woli politycznej, ale i konkretnego działania.

Bez szybkich decyzji Polska może w najbliższych latach zmierzyć się z jednym z najpoważniejszych kryzysów społecznych – kryzysem opiekuńczym, który dotknie setki tysięcy rodzin w całym kraju.

Sygnatariuszami apeli skierowanych do polityków są: Koalicja „Na pomoc niesamodzielnym”, Krajowa Izba Domów Opieki, Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych, Ogólnopolski Związek Świadczeniodawców Wentylacji Mechanicznej, Ogólnopolskie Stowarzyszenie Dyrektorów Samorządowych Domów Pomocy Społecznej, Ogólnopolskie Stowarzyszenie Organizatorów i Menadżerów Pomocy Społecznej i Ochrony Zdrowia, Organizacja Rozwoju Leczenia Żywieniowego, Polskie Towarzystwo Opieki Długoterminowej i Stowarzyszenie Fizjoterapia Polska.