Maj i czerwiec 2025 r. przyniosły rozstrzygnięcia dwóch ważnych konkursów, pozwalających na rozpoczęcie nowych, masowych programów edukacji cyfrowej osób dojrzałych i starszych. Z myślą o tej grupie, w ciągu roku zostaną zrealizowane projekty o wartości znacząco przekraczającej 100 milionów złotych.

Kompetencje cyfrowe osób dojrzałych wiekiem oraz starszych są w Polsce jednymi z najniższych w Unii Europejskiej. Na wynikające z tego faktu problemy od lat zwracają uwagę branżowe organizacje pozarządowe, a także rząd, który przyjął Plan Rozwoju Kompetencji Cyfrowych z perspektywą realizacji do 2030 roku. Niestety, w ostatnich latach brakowało funkcjonalnych narzędzi wspierających kompetencje cyfrowe osób 50+, a więc dużych programów edukacyjnych ze stabilnym finansowaniem. Obecny rok przynosi na tym polu zauważalną zmianę, choć jednocześnie wciąż brakuje pewności co do rozwijania programów w kolejnych latach.

KPO na szkolenia osób wykluczonych cyfrowo, w tym seniorów

W czerwcu rozwiązano 4 konkursy w ramach inwestycji C 2.1.3 Krajowego Planu Odbudowy. Środki będące w dyspozycji Centrum Projektów Polska Cyfrowa podległego Ministerstwu Cyfryzacji, trafią na projekty edukacyjne kierowane do 25 tysięcy wychowawców przedszkolnych, 40 tysięcy urzędników publicznych, a także do ponad 40 tysięcy osób definiowanych jako „wykluczone cyfrowo”, spośród których zdecydowaną większość stanowić będą w realizowanych projektach właśnie osoby 50+, w tym seniorzy.

W konkursie wyłoniono wykonawców programów realizowanych w poszczególnych województwach, przy czym nie wyłoniono żadnej organizacji, która działałaby na terenie województw lubuskiego i zachodniopomorskiego, a także na znaczących obszarach województw małopolskiego i śląskiego. Oznacza to, że programy adresowane początkowo do 48 tysięcy osób obejmą ostatecznie niewiele ponad 40 tysięcy uczestników. Nie zostanie również w pełni wykorzystana zaplanowana alokacja. Centrum Projektów Polska Cyfrowa zapewniło na realizację projektów edukacyjnych, skierowanych do osób wykluczonych cyfrowo, aż 144 miliony złotych, jednak organizacje oszacowały własne zapotrzebowanie jedynie na 80 milionów złotych. NGO-sy uczestniczące w postępowaniu konkursowym o charakterze konkurencyjnym urealniły koszty względem zbyt wysokich założeń CPPC. Oznacza to, że aż 64 miliony złotych nie trafi obecnie na realizację projektów. Nie oznacza to jednak utraty tych środków na cele edukacji cyfrowej osób wykluczonych cyfrowo – możliwe jest ogłoszenie dodatkowych konkursów. Ograniczeniem pozostaje czas na rozliczenie środków z KPO. Prawdopodobne jest jednak, że zostanie on ostatecznie wydłużony przez Komisję Europejską.

Więcej środków z KPO na edukację cyfrową starszych obywateli

Należy zauważyć, że osoby starsze będą mogły również korzystać z innego narzędzia wsparcia w ramach KPO, tj. uczestniczyć w szkoleniach z priorytetu „Obywatele”. W ramach inwestycji C2.1.3 w tym priorytecie wyłoniono organizacje, które będą szkolić różne grupy mieszkańców chcących zdobyć kompetencje przydatne m.in. w kontaktach z administracją oraz niezbędne dla aktywności społecznej i publicznej. Szkolenia te będą realizowane we wszystkich województwach i obejmą aż 95 tysięcy osób. Na szkolenia dla obywateli CPPC przeznaczyło pierwotnie 169 milionów złotych, choć ostatecznie organizacje również urealniły zawyżone założenia budżetowe i zrealizują je przy kosztach o kilkadziesiąt milionów złotych niższych względem globalnego budżetu.

Można spodziewać się, że łączna liczba osób 50+ i 60+, objętych wsparciem z priorytetów „Wykluczeni” i „Obywatele”, znacząco przekroczy 50 000 przeszkolonych osób. Nigdy wcześniej nie było w Polsce tak dużego programu edukacji cyfrowej, skierowanego do osób dojrzałych wiekiem i seniorów.

Należy zauważyć, iż pierwsze nabory w ramach inwestycji C2.1.3 miały miejsce już w 2024 roku, ale w osi „Wykluczeni” nie wyłoniono realizatorów programów dla większości województw. Powodem był dramatycznie krótki czas przewidziany na realizację masowych projektów (zaledwie 6 miesięcy na przeszkolenie w każdym województwie wielu tysięcy osób), wynikający z ograniczeń czasowych KPO (później Komisja Europejska wydłużyła terminy), a także źle przeprowadzona procedura konkursowa. Organizacjom narzucono niekorzystne warunki brzegowe uczestnictwa, a źle działający generator ofert sprawił, że wiele podmiotów w ogóle nie było w stanie złożyć przygotowywanych ofert.

Aż 70 projektów cyfrowych dla osób 60+ w programie Aktywni+. Miały być realizowane przez 10 miesięcy, a w praktyce będą prowadzone przez 4

Pod koniec maja Kancelaria Prezesa Rady Ministrów wyłoniła projekty organizacji pozarządowych, mające na celu aktywizację społeczną i edukację osób 60+, które będą prowadzone do końca roku z programu Aktywni+. Eksperci ocenili ponad 1700 ofert, a Minister ds. Polityki Senioralnej Marzena Okła-Drewnowicz skierowała do realizacji 280 najwyżej punktowanych ofert. Aż 70 z nich dotyczy projektów edukacji cyfrowej, więcej niż w roku 2024 i wielokrotnie więcej niż w tym samym programie w latach wcześniejszych, gdy nadzorowała go Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Marlena Maląg. Projekty formalnie mogą być realizowane od 1 marca, ale – jak w roku poprzednim – nastąpiło znaczące opóźnienie w prowadzeniu programu, którego wyniki ogłoszono z trzymiesięcznym opóźnieniem.

Na dzień 1 lipca 2025 roku nie podpisano jeszcze żadnej umowy z dofinansowanymi organizacjami. Proces kontraktacji zaczął się wcześniej niż w 2024 roku (wówczas środki do organizacji pozarządowych trafiały najczęściej w ostatnim kwartale roku, co znacząco obniżyło ich efektywność), ale jednocześnie znacząco zmniejszył się zespół pracowników KPRM odpowiedzialny za program. Wszystko wskazuje więc na to, że większość projektów aktywizacyjnych i edukacyjnych zacznie się jesienią. W wypadku programów cyfrowych jest to problem zwłaszcza dlatego, że również jesienią realnie ruszą projekty finansowane z KPO. Tak duża podaż cyfrowych programów najpewniej przyczyni się do wzrostu cen usług trenerskich, bowiem liczba osób szkolących osoby starsze jest wciąż ograniczona.

Inne programy różnie w zależności od województwa

W części województw realizowane są punktowe programy edukacji cyfrowej osób starszych, powierzane organizacjom pozarządowym. Dotacje są jednak zazwyczaj niewielkie — na poziomie kilkudziesięciu tysięcy złotych. Również część większych miast prowadzi własne programy; przykładowo w Warszawie na ten cel wydatkowanych jest niemal 1 milion złotych rocznie.

Na poziomie regionów prowadzone są również projekty edukacji cyfrowej, finansowane ze środków UE, głównie z Programów Regionalnych. W części województw wyłoniono realizatorów i wdrożono działania edukacyjne, w których partycypować mogą osoby z grup wrażliwych, w tym starsze wiekiem. Niestety w części województw tego typu działania napotykają na ograniczenia, np. w 2024 roku nie wykorzystano większości dostępnych alokacji na cyfrowe programy skierowane m. in. do osób dojrzałych i starszych na Mazowszu. Z konkursów odpadały m. in. doświadczone organizacje, którym eksperci Wojewódzkiego Urzędu Pracy zarzucali… brak doświadczenia lub niespełnianie warunków formalnych. Nieoficjalnie mówi się, że powodem takich praktyk jest brak przekonania decydentów o zasadności wspierania edukacji cyfrowej osób starszych (rzekomy brak popytu na tego typu formy edukacji).

Idziemy w dobry kierunku

Rok 2025 przyniósł pozytywne rozstrzygnięcia, pozwalające na wdrożenie masowych działań w zakresie edukacji cyfrowej osób starszych. Pomimo problemów formalno-organizacyjnych, doświadczamy przełomu w podejściu do potrzeb osób dojrzałych i starszych w tym obszarze. Nowe działania pozwolą zminimalizować zjawisko wykluczenia cyfrowego oraz niski poziom kompetencji cyfrowych w tej grupie, co przyczyni się do poprawy jakości ich życia. Pomoże także ograniczyć liczne wykluczenia — w tym osamotnienie i samotność — oraz w większym stopniu włączyć konsumentów 60+ w cyfrową gospodarkę.